نمایشگاه عکس «غمزه‌های خاک» کامران عدل

  
  
 کامران عدل را بسیاری پیشگام عکاسی معماری ایران می‌دانند. او در طی بیش از چهار دهه مجموعه‌ای با هزاران عکس و اسلاید از بناهای مختلف ایران و جهان تهیه کرده است. تازه‌ترین نمایشگاه او دربرگیرنده‌ی عکس‌هایی از یک قلعه‌ی قدیمی در آفریقاست.

«قر و غمزه‌ی خاک» عنوان نمایشگاهی است که ۲۴ عکس سیاه و سفید کامران عدل را در بردارد؛ عکسهای قلعه‌ای قدیمی در شهرک «جنه»ی کشور مالی در آفریقا. این قلعه‌ی مرمت شده‌ی گلی از سوی یونسکو به عنوان میراث فرهنگی جهان به ثبت رسیده است. کامران عدل در سال ۱۹۹۸ از طرف «بنیاد فرهنگی آقاخان» برای عکاسی از این شهر باستانی به مالی سفر کرده است. او از سال ۱۳۵۸ با این بنیاد همکاری می‌کند. کامران عدل عکاس عضو هیات داوران جایزه‌ی معماری آقاخان است و برای این بنیاد عکس‌های بسیاری از بناهای شهرهای اسلامی جهان تهیه کرده.

کامران عدل پس از دریافت دیپلم از هنرستان صنعتی عکاسی فرانسه در سال ۱۳۴۷ به ایران بازمی‌گردد و به عنوان مدیر گروه عکاسی سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران مشغول به کار می‌شود. او در سال ۱۳۵۴ و پس از کناره‌گیری از تلویزیون به همکاری با دفتر مخصوص فرح دیبا همسر شاه، می‌پردازد که حاصل آن عکاسی از بسیاری موزه‌های ایران و همکاری در تدوین کتابهایی درباره‌ی فرهنگ و هنر ایران است. از اینها می‌توان به هفت جلد کتاب «اجرای نقش در کاشیکاری ایران» و «معماری معاصر ایران» اشاره کرد. کتاب معماری ایران باعث شد کامران عدل به عکاسی معماری توجه بیشتری کند و آرشیوی با هزاران اسلاید از معماری نقاط مختلف گردآورد. پرداختن به عکاسی معماری از آن زمان وجه شاخص عکس‌های او شده و همچنان نیز بخش اصلی آثارش را تشکیل می‌دهد. برخی او را از پیشگامان عکاسی نوین و پیشقراول عکاسی معماری ایران می‌خوانند.

درباره‌ی جایگاه کامران عدل حرف و مناقشه بسیار است. گرچه تلاشهای او در زمینه‌ی عکاسی معماری حتا از سوی برخی از سرسخت‌ترین منتقدانش نیز ارج گذاشته می‌شود بسیاری از عکاسان ادعاهای او را اغراق‌آمیز می‌دانند. مثلا آنجا که در سایت شخصی‌اش می‌نویسد «عکاسی در ایران با مراجعت من متولد شد.» او این سخن را در گفتگویی که در سال ۱۳۸۲ با روزنامه‌ی همشهری کرده نیز تکرار می‌کنند. عدل می‌گوید «عکاسی در ایران با من شروع شد.» و تاکید دارد «من خیلی جدی این حرف را می‌زنم، با کسی هم شوخی ندارم.» [همشهری ۲۹ آبان ۸۲] بسیاری از عکاسان و آشنایان با تاریخ عکاسی در ایران معتقدند این حرفها را زیاد نمی‌توان جدی گرفت. به ویژه آنکه عدل در زندگینامه‌ی خود پا را از این فراتر می‌گذارد و درباره‌ی خودش می‌نویسد «در تمام زمینه‌های عکاسی فعالیت داشت و بنیان گذار عکاسی نوین خبری، عکاسی نوین صحنه، عکاسی نوین معماری و اجتماعی شد.» در مورد فعالیت عدل در زمینه‌های گوناگون شک نمی‌توان کرد؛ کارنامه‌ی او مجموعه‌ی گسترده‌ای است از عکسهایی با موضوع‌های متنوع که هنوز بخش بزرگی از آنها منتشر نشده است.

اگر حتا منکر ادعاهایی باشیم که کامران عدل را پدر عکاسی معماری ایران می‌دانند، عکسهای او از «جنه» که تازه به نمایش گذاشته شده خبر از حضور عکاسی می‌دهد که قدر فرم و ارزش بازیهای نور را خوب می‌شناسد و در نمایش آن استاد است. با دیدن عکسهای این نمایشگاه تصویری از کلیت قلعه‌ی باستانی به دست نمی‌آید. عکسها حاصل نگاهی عاشقانه به فرم معماری است؛ خطوطی پر انعطاف، زاویه‌هایی لغزنده و سادگی پرشکوه دیوارها و پله‌هایی آرام و اسرارآمیز. عکاس که می‌گوید عاشق معماری گلی است این بناها را برانگیزاننده و اروتیک می‌بیند. کامران عدل می‌گوید این مجموعه را «قر و غمزه‌ی خاک» نام نهاده چون پیچ و خم‌های خانه‌های گلی در نظرش راز و نیازهای فراوان نهفته دارد.